فراوانی نشانه های افسردگی و عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان

چکیده مقدمه: افسردگی یکی از شایع­ترین اختلالات روانشناختی در کودکان و نوجوانان است. از دهه قبل، همزمان با افزایش شیوع افسردگی در سنین پایین­تر توجه زیادی به تشخیص و درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان جلب شده است. هدف: این پژوهش با هدف تعیین فراوانی  نشانه­های افسردگی در کودکان مقطع راهنمایی و ارتباط آن با برخی عوامل فردی و خانوادگی می­باشد. روش­کار: این پژوهش مقطعی از نوع توصیفی تحلیلی و روش نمونه­گیری از نوع تصادفی  به صورت خوشه­ای چند مرحله­ای بود. به این ترتیب که ابتدا نواحی 1 و 2 آموزش و پرورش شهر رشت به عنوان دو خوشه اصلی در نظر گرفته شد. در مرحله دوم در هر خوشه به طور جداگانه بر اساس جنسیت (مدارس دخترانه - پسرانه)، نوع مدرسه (دولتی- غیردولتی) و پایه تحصیلی (ششم، هفتم و سوم راهنمایی)، جمعاً 24 طبقه در دو ناحیه 1 و 2 محاسبه گردید. تعداد کل نمونه 618 نفر بر اساس نتایج مطالعه مقدماتی تعیین گردید. با توجه به اینکه کل هر کلاس خوشه در نظر گرفته شد، تعداد نمونه­ها به 775 نفر (31 خوشه) افزایش یافت  که در نهایت 753 نفر از والدین فرم تکمیل شده را برگرداندند. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه افسردگی کودکان و نوجوانان (cdi)children depression inventory  و پرسشنامه مشخصات دموگرافیک (فردی- خانوادگی) بود. پرسشنامه همراه با پاسخ­نامه و از طریق پرسشگران آموزش دیده در اختیار آزمودنی­ها قرار داده شد و از آنان خواسته شد آنچه را در همان لحظه احساس می­کنند با صداقت و دقت جواب دهند. پرسشنامه افسردگی کودکان و نوجوانان قبلاً روانسجی شده و بهترین نقطه برش برای آن در ایران، 22 تعیین شده است. داده­ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون­های آمار استنباطی (آزمون­های مجذور کای، رگرسیون لجستیک و تی­مستقل)، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج: بیشتر واحدهای مورد پژوهش (6/37%) 13 سال سن داشتند. فراوانی دخترها 398 نفر (9/52%) و پسرها 355 (1/47%) نفر بود. فراوانی کودکان در کلاس­های ششم، هفتم و سوم راهنمایی به ترتیب 268، 249 و 236 نفر بود. 8/70 درصد از کودکان در مدارس دولتی و 2/29 درصد در مدارس غیردولتی مشغول به تحصیل بودند. اکثریت واحدهای مورد پژوهش دارای پیشرفت تحصیلی مثبت (1/64%)و فاقد پدر و مادر با سابقه افسردگی (به ترتیب 87% و 9/87%) بودند. نتایج بیانگر فراوانی نشانه­های افسردگی در ده درصد نمونه­ها بود. وجود نشانه­های افسردگی در پسران در 5/8 درصد و در دختران در 3/11 درصد ، بر حسب پایه­های کلاسی در پایه­های ششم، هفتم، سوم راهنمایی به ترتیب 6/11، 2/5 و 1/13 درصد، در مدارس دولتی و غیردولتی به ترتیب 2/12 و 5/4 درصد، بر حسب داشتن و نداشتن پیشرفت تحصیلی به ترتیب 6/10 و 9/8 درصد، بر حسب سابقه افسردگی پدر و مادر به ترتیب 2 و 7/7 درصد و برحسب وجود بیماری­های مزمن در پدر و مادر به ترتیب 9/7 و  5/10 درصد بوده است. از نظر درآمد ماهیانه، خانواده­های با درآمد ماهیانه کمتر از پانصد هزار تومان، بیشترین (4/14%) میزان افسردگی را داشته­اند. بیشترین میزان نشانه­های افسردگی در کودکان از نظر تحصیلات پدر و مادر به ترتیب با سطح تحصیلی بی­سواد و دیپلم (3/12%و 8/4%) بوده است. بیشترین میزان نشانه­های افسردگی در کودکان از نظر شغل پدر و مادر به ترتیب با مشاغل بیکار و خانه­دار 19 و 3/10 درصد بوده است. بیشترین میزان نشانه­های افسردگی (9/10%) در کودکان از نظر وضعیت سکونت، در خانواده­هایی با مساکن استیجاری بوده و بیشترین میزان افسردگی (3/33%) در کودکان از نظر ساختار خانواده، در خانواده­هایی با فوت مادر بوده است. نتایج نشان داد نشانه­های افسردگی با پایه کلاسی (008/0p=)، نوع مدرسه (001/0p=) و عدم سابقه افسردگی در پدر (005/0p=)، از لحاظ آماری دارای ارتباط معنی­دار می­باشد. بطوریکه میزان نشانه­های افسردگی در پایه سوم راهنمایی بیشترین مقدار بوده است. دانش­آموزان مدارس دولتی نشانگان افسردگی بیشتری نسبت به دانش­آموزان مدارس غیردولتی داشتند (5/2odds ratio:، 1/5 – 3/1 : 95%ci) دانش­آموزانی که دارای پدری با سابقه افسردگی بودند، از علایم و نشانه­های افسردگی کمتری برخوردار بودند (2% در برابر 11%). نتیجه­گیری: گرچه وجود نشانگان افسردگی بر اساس ابزار  مورد استفاده در این تحقیق لزوماً مترادف با وجود اختلال افسردگی از نظر شدت و طول مدت علایم نمی­باشد، اما رابطه معنادار بین نمرات افسردگی و بعضی از عوامل فردی و خانوادگی اهمیت در نظر گرفتن این عوامل را در طراحی برنامه­های پیشگیری­کننده برای افسردگی کودکان نشان می­دهد